Σκάκι και Λογοτεχνία

Το Σκάκι έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης για δύο από τους σημαντικότερους ποιητές μας. Ο Καβάφης γράφει την "σκακιστική εκδοχή" της "Ιθάκης" του ενώ ο Μανώλης Αναγνωστάκης δημιουργεί ένα από τα ωραιότερα ερωτικά ποιήματα...
  
    

Το Πιόνι

Πολλάκις, βλέποντας να παίζουν σκάκι,
ακολουθεί το μάτι μου ένα Πιόνι
οπού σιγά-σιγά τον δρόμο βρίσκει
και στην υστερινή γραμμή προφθαίνει.
Με τέτοια προθυμία πάει στην άκρη
οπού θαρρείς πως βέβαια εδώ θ’ αρχίσουν
οι απολαύσεις του κ’ οι αμοιβές του.
Πολλές στον δρόμο κακουχίες βρίσκει.
Λόγχες λοξά το ρίχνουν πεζοδρόμοι·
τα κάστρα το χτυπούν με τες πλατειές των
γραμμές· μέσα στα δυο τετράγωνά των
γρήγοροι καβαλλάρηδες γυρεύουν
με δόλο να το κάμουν να σκαλώσει·
κ’ εδώ κ’ εκεί με γωνιακή φοβέρα
μπαίνει στον δρόμο του κανένα πιόνι
απ’ το στρατόπεδο του εχθρού σταλμένο.

Aλλά γλιτώνει απ’ τους κινδύνους όλους
και στην υστερινή γραμμή προφθαίνει.

Τι θριαμβευτικά που εδώ προφθαίνει,
στην φοβερή γραμμή την τελευταία·
τι πρόθυμα στον θάνατό του αγγίζει!

Γιατί εδώ το Πιόνι θα πεθάνει
κ’ ήσαν οι κόποι του προς τούτο μόνο.
Για την βασίλισσα, που θα μας σώσει,
για να την αναστήσει από τον τάφο
ήλθε να πέσει στου σκακιού τον άδη.

Κωνσταντίνος Καβάφης  

 

Το σκάκι

Έλα να παίξουμε.
Θα σου χαρίσω τη βασίλισσά μου
(Ήταν για μένα μια φορά η αγαπημένη.
Τώρα δεν έχω πια αγαπημένη)
Θα σου χαρίσω τους πύργους μου
Τώρα πια δεν πυροβολώ τους φίλους μου
(Έχουν πεθάνει από καιρό πριν από μένα)
Κι ο βασιλιάς αυτός δεν ήτανε ποτέ δικός μου
Κ' ύστερα τόσους στρατιώτες τι τους θέλω;
(Τραβάνε μπρος, τυφλοί, χωρίς καν όνειρα)
Όλα, και τ' άλογά μου θα σ' τα δώσω
Μονάχα ετούτον τον τρελλό μου θα κρατήσω
Που ξέρει μόνο σ' ένα χρώμα να πηγαίνει
Δρασκελώντας τη μια άκρη ως την άλλη
Γελώντας μπρος στις τόσες πανοπλίες σου
Μπαίνοντας μέσα στις γραμμές σου ξαφνικά
Αναστατώνοντας τις στέρεες παρατάξεις.

Κι αυτή δεν έχει τέλος η παρτίδα.
Μανώλης Αναγνωστάκης 

 

'Μήπως όμως αδικούμε το σκάκι, ονομάζοντάς το παιχνίδι; Δεν είναι άραγε μια επιστήμη κι αυτό, μια τέχνη, κάτι μετέωρο ανάμεσα στα δύο.... μια σύνθεση μοναδική που ενώνει όλα τα ζεύγη των αντιθέτων; Πανάρχαιο και όμως διαρκώς νέο. Μηχανικό στη διάταξή του, δεν λειτουργεί παρά μόνο χάρη στη φαντασία. Περιορισμένο σε ένα στενό γεωμετρικό πλαίσιο και ταυτόχρονα απεριόριστο στους συνδυασμούς του....αποδείχτηκε πιο διαχρονικό στην ύπαρξη και την ουσία του από όλα τα βιβλία και τα έργα τέχνης: το μοναδικό παιχνίδι που ανήκει σε όλους τους λαούς και σε όλες τις εποχές και για το οποίο κανείς δεν ξέρει ποιος Θεός το έφερε στη γη, για να σκοτώνει την πλήξη, να οξύνει το πνεύμα και ευφραίνει την ψυχή'.

Stefan Zweig