Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΣΚΑΚΙΟΥ

Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΣΚΑΚΙΟΥΤο Σκάκι είναι εκγύμναση του νου Γκαίτε (Γερμανός φιλόσοφος) Οι περισσότεροι γονείς, οι οποίοι προτρέπουν τα παιδιά τους να ασχοληθούν με το Σκάκι, έχουν ως κίνητρο τη συμβολή του στη διανοητική ωρίμανση των παιδιών τους. Έχουν ακούσει επίσης ότι βοηθά στην ανάπτυξη μιας σειράς ικανοτήτων των παιδιών, χωρίς όμως να γνωρίζουν επακριβώς τις θετικές επιδράσεις του. Ο μεγάλος Αμερικανός επιστήμονας, εφευρέτης του αλεξικέραυνου, αλλά και πολιτικός, στοχαστής και φίλος του Σκακιού, συγγραφέας ενός άρθρου που είχε συμπεριληφθεί στο πρώτο αμερικάνικο σκακιστικό βιβλίο στα 1802, ο Βενιαμίν Φραγκλίνος, χαρακτήριζε το Σκάκι «μια εικόνα της ζωής». Αυτή η αναλογία του Σκακιού με τη ζωή θεμελιώνει την παιδαγωγική του αξία, εντοπιζόμενη σε δύο κυρίως πεδία. Πρώτο, η αναλογία των καταστάσεων της ζωής με τις καταστάσεις πάνω στη σκακιέρα. Στις σκακιστικές αναμετρήσεις συναντούμε ένα πλήθος συμβάντων που μας θυμίζουν γεγονότα και εικόνες της καθημερινής ζωής αλλά και κορυφαίες στιγμές της ανθρώπινης ιστορίας: από τη μάχη του Δαβίδ με το Γολιάθ ως το τέχνασμα του Οδυσσέα για τη κατάληψη της Τροίας. Και δεύτερο, η αναλογία των αξιών που καλλιεργεί το Σκάκι με τις αξίες της ζωής. Στο Σκάκι, όπως και στη ζωή, υπάρχουν στόχοι που πρέπει να επιδιώκουμε και κινήσεις τις οποίες πρέπει να αποφεύγουμε. Ένα παιδί, λοιπόν, βοηθιέται, από τη γνωριμία του με το Σκάκι να κατανοεί την περιπλοκότητα της πραγματικότητας γύρω του και να την αξιολογεί, αναπτύσσοντας ταυτόχρονα ικανότητες, όπως η κριτική σκέψη, η λογική ανάλυση, η μεθοδικότητα και προσοχή, αλλά και μια σειρά από αξίες και συμπεριφορές όπως η σοβαρότητα, η αυτοκριτική στάση και η υπευθυνότητα. Έτσι το Σκάκι δεν βοηθά μόνο στην ανάπτυξη της ευφυΐας των παιδιών αλλά και στο να αξιοποιούν τα παιδιά την ευφυΐα τους για δημιουργικούς στόχους. Και όλα αυτά συνδυάζοντας τα με την ευχαρίστηση την οποία προσφέρει ένα παιχνίδι. Ας υπογραμμίσουμε πόσο κρίσιμες είναι η παραπάνω αρετές και ικανότητες για ένα παιδί το οποίο αρχίζει να διαμορφώνει την προσωπικότητά του. Βοηθώντας στην ανάπτυξη της ευφυΐας και της προσοχής, το Σκάκι μπορεί να συνεισφέρει θετικά στη βελτίωση της επίδοσης των παιδιών στο σχολείο. Μια σειρά έρευνες σε πλήθος χωρών, ΗΠΑ, Βέλγιο, Ρωσία, Αγγλία, έδειξαν βελτιώσεις από 10 ως 60% σε δείκτες όπως η ακαδημαϊκή απόδοση, η συγκέντρωση σε μαθήματα όπως τα Μαθηματικά και η χρήση της γλώσσας. Ας επικαλεστούμε σχετικά ένα διάσημο σκακιστή, τον πρώην Παγκόσμιο Πρωταθλητή Κάρποβ, ο οποίος έχει τονίσει τη συμβολή του Σκακιού στη βελτίωσή του στην έκθεση. Σύμφωνα με την αφήγησή του, όταν ήταν μικρός υστερούσε σε αυτή, επειδή δεν του άρεσε να καταστρώνει το σχέδιο της έκθεσης πριν τη γράψει. Μετά όμως, όταν ασχολήθηκε με το Σκάκι, έμαθε ότι εκεί το τίμημα της έλλειψης σχεδίου είναι η ήττα και κατάλαβε τη χρησιμότητά του σε κάθε δραστηριότητα του. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το Σκάκι δίνει μια ισχυρή ώθηση στην ανάπτυξη της κρίσης και της δημιουργικότητας των παιδιών. Επιπλέον η λογική την οποία διαμορφώνει το Σκάκι, λειτουργεί ως ανάχωμα σε κινδύνους που απειλούν σήμερα τη νεολαία. Ένα παιδί που διαπαιδαγωγείται να δίνει έμφαση στην ατομική και συλλογική προσπάθεια και να σταθμίζει τα μακροχρόνια επακόλουθα των πράξεών του, δύσκολα θα στραφεί σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Τέλος, μια σημαντική παιδαγωγική λειτουργία του Σκακιού είναι ότι διδάσκει τα παιδιά να επιδιώκουν την καταξίωση όχι διά της πλαγίας οδού, αλλά με την πραγματική τους αξία. Ενώ αρχικά μπορεί να κερδίσουν τυχαία ή χάρη σε μια αντικανονική κίνηση κάποιον αντίπαλο, πολύ γρήγορα καταλαβαίνουν ότι μια τέτοια προσέγγιση δεν τους δίνει ελπίδες απέναντι σε πιο ισχυρούς παίκτες. Να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με σχετικές μελέτες, η θετική επίδραση του Σκακιού είναι μεγαλύτερη σε ηλικίες 6 ως 12 ετών, όταν διαμορφώνονται τα ποιοτικά στοιχεία της νόησης.