Οι περισσότεροι γονείς που φέρνουν τα παιδιά τους στο σκάκι έχουν ως κίνητρο τη συμβολή του στη διανοητική ωρίμανση των παιδιών   τους.

  Έχουν ακούσει ότι βοηθά στην ανάπτυξη μιας σειράς ικανοτήτων των παιδιών, χωρίς, όμως, να γνωρίζουν επακριβώς τις θετικές επιδράσεις του. Στο παρόν κείμενο θα προσπαθήσουμε να συνοψίσουμε με κατανοητό τρόπο αυτές τις πλευρές, που κάνουν το σκάκι ένα πρόσφορο μέσο και βοήθημα για τη διαπαιδαγώγηση των νέων.

Ο μεγάλος Αμερικανός επιστήμονας, εφευρέτης του αλεξικέραυνου, αλλά και πολιτικός, στοχαστής και φίλος του σκακιού, συγγραφέας ενός άρθρου που συμπεριελήφθη στο πρώτο αμερικανικό σκακιστικό βιβλίο το έτος 1820, Βενιαμίν Φραγκλίνος, χαρακτήριζε το σκάκι «μια εικόνα της ζωής». Αυτή η αναλογία του σκακιού με τη ζωή θεμελιώνει την παιδαγωγική αξία του, εντοπιζόμενη σε δυο κυρίως πεδία:

Πρώτον, η αναλογία των καταστάσεων της ζωής με τις καταστάσεις πάνω στη σκακιέρα. Στις σκακιστικές αναμετρήσεις θα συναντήσουμε πλήθος συμβάντων που μας θυμίζουν γεγονότα και εικόνες της καθημερινής ζωής, αλλά και κορυφαίες στιγμές της ανθρώπινης ιστορίας, από τη μάχη του Δαβίδ με το Γολιάθ και την πολιορκία ενός φρουρίου ως την πονηριά του Οδυσσέα στην κατάληψη της Τροίας.

Δεύτερον, η αναλογία των αξιών που καλλιεργεί το σκάκι με τις αξίες της ζωής. Στο σκάκι, όπως και στη ζωή, υπάρχουν καλά πράγματα, τα οποία πρέπει να επιδιώκουμε, και επιβλαβή, τα οποία πρέπει να αποφεύγουμε. Για παράδειγμα, δεν είναι σωστό να παίζουμε κινήσεις που επιτρέπουν στον αντίπαλο να μας κάνει ματ ή χάνουν άσκοπα υλικό. Διαμορφώνονται, επίσης, συχνά δύσκολες και φαινομενικά απελπιστικές καταστάσεις, για να αντεπεξέλθουμε στις οποίες πρέπει να επιδείξουμε μέγιστη προσοχή, θάρρος και ευρηματικότητα.

Ένα παιδί, λοιπόν, βοηθείται από τη γνωριμία του με το σκάκι να κατανοεί την πραγματικότητα γύρω του και, ταυτόχρονα, να την αξιολογεί, διακρίνοντας το σημαντικό από το ασήμαντο. Ενδυναμώνει μια σειρά από ικανότητες, όπως η κριτική σκέψη, η λογική ανάλυση, η μεθοδικότητα και η προσοχή, αλλά και μια σειρά από αξίες και συμπεριφορές, όπως η σοβαρότητα, η αυτοκριτική και η υπευθυνότητα. Έτσι το σκάκι δε βοηθά μόνο στην ανάπτυξη της ευφυΐας των παιδιών, αλλά και στο να αξιοποιούν την ευφυΐα τους για δημιουργικούς στόχους. Και όλα αυτά συνδυάζοντας την ευχαρίστηση που προσφέρει ένα παιχνίδι! Περιττεύει, βεβαίως, να πούμε πόσο κρίσιμες είναι οι παραπάνω αρετές και ικανότητες για ένα παιδί, που αρχίζει να διαμορφώνει την προσωπικότητά του. Η ενδυνάμωσή τους αποτελεί, ακριβώς, δείγμα ενηλικιώσεως και υπερβάσεως εκείνων των γνωρισμάτων που θεωρούνται ένδειξη ανωριμότητας.